ارزیابی تحمل به خشکی در برخی ارقام زمستانه کلزا (brassica napus l.)

کلزا با نام علمی brassica napus l. به عنوان یکی از گیاهان زراعی مقاوم به خشکی شناخته شده است. به منظور مقایسه تحمل ارقام کلزا به تنش خشکی و شناسایی ارقام متحمل و حساس به خشکی، یازده رقم کلزا پاییزه در دو شرایط مزرعه ای و آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفتند. در شرایط مزرعه ای ارقام مورد مطالعه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی بررسی شدند. در ضمن اعمال تنش خشکی در شرایط تحت تنش با شروع گلدهی اعمال گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه، شاخص های مقاومت به خشکی و نیز عملکرد در دو شرایط محیطی تنش و بدون تنش وجود دارد. نتایج مقایسه میانگین برای صفت عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش نشان داد که رقم zarfam و talaye به ترتیب دارای بیشترین میزان عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش است. از نظر شاخص های مقاومت به خشکی، بیشترین مقدار شاخص های mp، gmp و sti متعلق به رقم zarfam و کمترین مقدار شاخص های tol، ssi و dsi متعلق به رقم talaye می باشد. براساس نتایج حاصل از همبستگی بین شاخص ها، شاخص های mp، gmp و sti به عنوان بهترین شاخص ها شناسایی شدند. با انجام تجزیه به عامل ها بر روی صفات مورد مطالعه تحت شرایط تنش و بدون تنش، سه عامل مستقل محاسبه شد. تجزیه خوشه ای به روش واریانس حداقل وارد، ژنوتیپ ها را در محیط بدون تنش در سه کلاستر و در محیط تنش در دو کلاستر گروه بندی کرد. در شرایط آزمایشگاهی ارقام مورد مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار با اعمال سه سطح خشکی (صفر، 5/2- و 5- بار پتانسیل اسمزی) توسط peg 6000 بررسی شد. تجزیه واریانس ساده برای این آزمایش نشان داد که ارقام از نظر شاخص های جوانه زنی مورد مطالعه از لحاظ تیمار خشکی و ژنوتیپ اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند. از نظر شاخص های جوانه زنی، بیشترین مقدار شاخص های gri، cvg متعلق به رقم talaye و همچنین بیشترین مقدار شاخص gi متعلق به modena و کمترین مقدار در این شاخص ها متعلق به رقم gk helena بود. بیشترین مقدار شاخص mgt مربوط به رقم gk helena و کمترین مقدار متعلق به رقم talaye می باشد.